भारतातील हुंडा प्रथा ट्रेंड बदलतोय का?
भारतातील विवाह परंपरा आणि खोलवर रुजलेल्या सांस्कृतिक समजुतींमध्ये बुडालेला आहे. बदलत्या काळाशी जुळवून घेण्यासाठी प्रथा तोंडावाटे दिल्या जातात आणि काही प्रकरणांमध्ये त्यांचा पुनर्अर्थ लावला जातो. मात्र, बदलाला जिद्दीने विरोध करणारी एक प्रथा आहे, ती म्हणजे हुंडाप्रथा.
भारतात याचे मूळ मध्ययुगीन काळात आहे जेव्हा वधूला लग्नानंतर तिचे स्वातंत्र्य टिकवून ठेवण्यासाठी तिच्या कुटुंबाकडून रोख किंवा प्रकारची भेट दिली जात असे. वसाहतकाळात इंग्रजांनी हुंड्याची प्रथा सक्तीची केल्याने विवाह करणे हा एकमेव कायदेशीर मार्ग बनला. वाढत्या अर्थव्यवस्थेसह सध्याच्या भारतातील कल आता सर्व सामाजिक-आर्थिक स्तरांमध्ये वधूच्या वाढत्या किमतींना प्रोत्साहन देत आहे. पण वधूच्या वाढत्या किमतीमुळे महिलांवरील हिंसाचारात वाढ झाली आहे.
वधूच्या घरच्यांकडून जास्त हुंडा मिळवण्यासाठी पती किंवा सासरच्या मंडळींकडून हुंडा हिंसाचार केला जातो. लग्नाच्या वेळी दिलेली हुंड्याची किंमत लक्षणीय असू शकते, परंतु लग्नानंतर पती आणि सासरच्या लोकांचा लोभ वाढू शकतो. यामुळे अनेकदा वधूवर शारीरिक, मानसिक किंवा लैंगिक अत्याचार होतात.रेझरने जननेंद्रिय किंवा स्तन कापण्यापासून ते तिच्यावर रॉकेल ओतून तिला जिवंत जाळण्यापर्यंत हा हिंसाचार आहे. काही प्रकरणांमध्ये महिलांना आत्महत्येस प्रवृत्त केले जाते.
भारतात १९६१ पासून हुंडा मागणे बेकायदेशीर असले तरी ही बंदी लागू करणे हे आव्हान आहे. १९८६ मध्ये कायद्यात केलेल्या दुरुस्तीनुसार लग्नानंतर पहिल्या सात वर्षांच्या आत मृत्यू किंवा हिंसाचार झाल्यास हुंड्याशी संबंधित खटला चालवला जाईल. हुंडा हिंसाचाराच्या बहुतांश घटनांची नोंदच होत नाही, हे वास्तव आहे.
