विवाहाबरोबर होणारी संपत्ती आणि प्रतिष्ठेचे हस्तांतरण
लग्नात बहुतेक प्रकरणांमध्ये वधू-वर देणारा आणि वधू-वर घेणारा यांच्यात भौतिक तसेच अभौतिक व्यवहार होतात. यात काही अपवाद वगळता पत्नीची पतीच्या कुटुंबाकडे बदली केली जाते.
विवाहाबरोबर भौतिक संपत्तीच्या हस्तांतरणाचे दोन प्रमुख प्रकार असतात. एकामध्ये संपत्ती वधूच्या विरुद्ध दिशेने प्रवास करते आणि दुसर् यात वधूबरोबर त्याच दिशेने प्रवास करते. पहिली वधू किंमत म्हणून ओळखली जाते तर दुसरी हुंडा म्हणून ओळखली जाते.
वधू-वर किंमत
वधू-वराची परंपरा जातीच्या शिडीच्या मध्यम व खालच्या स्तरातील काही पितृवंशीय जमाती आणि काही जातींमध्ये आढळते. वधू-वराचे स्वरूप व प्रमाण प्रदेशानुसार, जमातीनुसार आणि जमातीत वेळोवेळी वेगवेगळे असते. काही जण केवळ रोख रक्कम देतात, काही केवळ स्वरूपात देतात तर काही प्रकार आणि रोख अशा दोन्ही स्वरूपात पैसे देतात.
कपडे, दागिने, अवजारे व अवजारे, दारू, धान्य, गुरे, शेळ्या व इतर प्रकारचे पशुधन अशा विविध प्रकारच्या वस्तूंचा समावेश आहे. उदाहरणार्थ, छोटानागपूरच्या उरांव जमातीत एक पुरुष वधूच्या नातेवाईकांसाठी कपड्यांचा संच घेतो.ओरिसातील भूमिया वधू-वर किंमत म्हणून रोख रक्कम, पाच-सहा साड्या आणि तीन बकऱ्या देतात. वधू-वराच्या किमतीसाठी सौदेबाजीही सामान्य आहे. काही जमातींमध्ये नवरदेव वधू-भावाच्या रूपात वधूच्या वडिलांना आपली सेवा देतो.
उच्च जातीची मूल्ये व प्रथा यांच्या स्थानिक प्रभावाखाली काही गटांनी वधू-वराची प्रथा सोडून हुंड्याची प्रथा स्वीकारली आहे. उदाहरणार्थ, कर्नाटकातील खेड्यांतील शेतकरी आणि आंध्र प्रदेशातील गोडिया (किंवा गोदिया) जातीने वधू-वराची प्रथा सोडून हुंड्याची प्रथा स्वीकारली आहे.
वधू-किंमत किंवा वधूच्या वडिलांनी वधूच्या वडिलांना रोख आणि / किंवा दयाळूपणे दिलेली देयके वधूवरील अधिकार तिच्या वडिलांकडून वधू आणि त्याच्या कुटुंबाकडे हस्तांतरित करणे दर्शविते. उत्पादक कामगाराच्या नुकसानीची भरपाई देण्याची कल्पनाही त्यात अंतर्भूत आहे. मुलीचे लग्न होऊन आई-वडिलांचे घर सोडल्यावर वधूचे कुटुंब उत्पादक कामगार गमावते.
त्यामुळे वधूच्या कुटुंबीयांना या नुकसानीची भरपाई दिली जाते. मुलगी तिच्या जन्मदात्या कुटुंबासाठी म्हणजेच ज्या कुटुंबात तिचा जन्म होतो त्या कुटुंबासाठी संपत्ती आणि प्रतिष्ठेचा स्त्रोत आहे. या अर्थाने, व्यवहार म्हणजे मुलगी ज्यासाठी उभी आहे त्या सर्वांचे हस्तांतरण होय. आता आपण भारतात लग्नाबरोबर संपत्ती आणि प्रतिष्ठेच्या व्यवहाराचा आणखी एक प्रकार पाहूया.